Waarom Gewichtsverlies Niet Hetzelfde Is Als Afvallen

Heb je ooit weleens twee weken een streng dieet gevolgd -met fantastische resultaten- om vervolgens dat resultaat in een paar dagen te zien verdampen? Gefeliciteerd. Je hebt in de praktijk ervaren dat gewichtsverlies niet hetzelfde is als afvallen. Als je een beetje bent zoals de meeste mensen is de plotselinge toename van je gewicht niet erg bevorderlijk voor je (goede) humeur. Afvallen lijkt onbegonnen werk. Maar dat is niet zo. Je meet alleen het verkeerde resultaat. Je meet gewichtsverlies. Niet of je bent afgevallen.

Laat ik beginnen met duidelijk maken wat voor mij het verschil is tussen afvallen en gewichtsverlies.

Afvallen betekent verlies van vetmassa. Gewichtsverlies is een lager getal op de weegschaal.

Na vijf dagen detoxen kan je, afhankelijk van je huidige gewicht en eetgewoontes, tot wel 5 kilo gewicht verliezen. Je zal echter niet meer dan 1 kilo afvallen. Dat betekent dat je na één of twee dagen normaal eten weer 4 kilo bent “aangekomen”. Alleen: je bent niet aangekomen. Je was gewoon nooit afgevallen.

Waar worden de verschillen tussen gewichtsverlies en afvallen door veroorzaakt?

1. Gewichtsverlies kan meerdere oorzaken hebben: vochtverlies, verlies van vetmassa, verlies van spiermassa of amputatie van een lichaamsdeel. Ze worden allemaal gevolgd door een lager getal op de weegschaal. Afvallen heeft maar één oorzaak: een negatieve energiebalans waardoor je vetmassa verliest.
2. De omstandigheden die gewichtsverlies veroorzaken lopen uiteen en zijn soms moeilijk aan te wijzen. Maar meestal heeft het iets met vocht te maken. Bij afvallen is er een hele duidelijke oorzaak: je zit in een negatieve energiebalans. Je lichaam krijgt via de voeding die je tot je neemt niet genoeg energie binnen en gaat interen op je reserves, ofwel je vetmassa.
3. Je kunt gewicht verliezen zonder af te vallen. Maar je kan ook afvallen zonder gewicht te verliezen. Als je vetmassa verliest, maar vocht vasthoudt, lijkt het alsof je niet afvalt. En als je vetmassa verliest terwijl je spiermassa opbouwt (N.B. dit is niet een hele voor de hand liggende combinatie) kan de weegschaal ook stil blijven staan. Een halve kilo of een kilo vetverlies is dus niet altijd zichtbaar op de weegschaal. Als je langdurig in een negatieve energiebalans zit zal je echter altijd zowel afvallen als gewicht verliezen. Verlies van vetmassa wordt vroeg of laat zichtbaar op de weegschaal. De enige andere optie: je traint als een beest.
4. Je kunt, zolang je nog genoeg reserves hebt, steeds verder blijven afvallen. Zolang jij meer energie gebruikt dan je inneemt, val je steeds verder af (let op: een lager gewicht zorgt voor een lager metabolisme in rust). Gewichtsverlies dat uitsluitend het resultaat van vocht is, stagneert. Als de cijfers op de weegschaal steeds kleiner worden, weet je dus zeker dat je in een negatieve energiebalans zit.
5. Gewichtsverlies is veel veranderlijker dan vetverlies. Je kunt in twee dagen gemakkelijk twee kilo gewicht verliezen. Voor twee kilo vetmassa moet je echter hele vreemde capriolen uithalen. Twee dagen 12 uur per dag hardlopen zonder te eten is een goed begin. Het goede nieuws is dat gewichtstoename ook veel eenvoudiger is dan aankomen. Een dagje veel, goed zoute en koolhydraatrijke voeding eten (en er goed bij drinken) kan voor spectaculaire toenames zorgen. Als je humeur afhangt van de weegschaal moet je er dus nooit na een vreetfestijn op gaan staan.

Waarom moet ik het verschil tussen gewichtsverlies en afvallen kennen en begrijpen?

Veel mensen -ok, let’s face it: vrouwen- hebben een humeur dat omgekeerd evenredig is aan het cijfer op de weegschaal: één kilo erbij is twee minpunten voor het humeur en één kilo eraf geeft het humeur een boost van plus twee. Zonde van je humeur (in het eerste geval) en een slecht feedback mechanisme. Want een ontevreden vrouw die dolgraag wil afvallen doet meestal één van twee extremen: zich volstoppen of helemaal stoppen met eten. En allebei de strategieën hebben een bewezen ongunstig effect op je vetpercentage. Volstoppen direct (positieve energiebalans) en stoppen met eten indirect. Via dat wat erna komt: alsnog volstoppen (positieve energiebalans). Een slecht humeur leidt vaak tot slecht eten, en dat leidt dan weer tot een slecht humeur. Negatieve spiralen, die vinden we stom. Vermijden dus!

Wat doe ik als ik -met deze kennis- alsnog een %$*&humeur krijg na een plus op de weegschaal?

1. Allereerst ga je nooit meer op de weegschaal staan na kerst, na een bezoek aan een (Chinees) restaurant, een dag na een loodzware training, op dagen dat je je ringen niet af krijgt of op die dag(en) per maand dat je weet dat het hommeles is. Dat is vragen om problemen. Schrijf op en spreek hardop uit “Ik ga nooit op de weegschaal staan na Kerst/Chinees/zware trainingen/ringen-willen-niet-af-dagen/hommeles-dagen“. Ok. Dat hebben we dan alvast onder controle.
2. Als je iedere dag op de weegschaal gaat staan zal het getal fluctueren. Kan je dat niet aan? Ga dan niet elke dag op de weegschaal staan. Zelfs het meest strenge dieet verlies je nooit meer dan 100-200 gram aan vet per dag. Op de weegschaal gaan staan om te kijken hoe snel je afvalt (we hebben het hier dus niet over gewichtsverlies) is dus net zo zinvol als in de tuin kijken hoe hard het gras groeit.
3. Als je echt een moeilijke relatie met de weegschaal hebt, gooi dat ding dan gewoon uit het raam. Uiteindelijk maakt het niets uit welk cijfer erop staat, als jij maar gelukkig bent als je naar je spiegelbeeld kijkt. Kies een kledingstuk of een meetlint om je progressie bij te houden, of maak iedere maand in hetzelfde licht een foto van jezelf. Een weegschaal is zeker niet de enige manier om bij te houden of je afvalt.

In alle situaties is het belangrijk dat je eerlijk tegen jezelf bent. Verschuil je niet achter vocht als je weet dat je misschien wel teveel hebt gegeten over een langere periode. Maar laat je ook niet volledig van de kaart brengen als de weegschaal wat meer gewicht dan de vorige keer aanwijst, zeker niet als de vorige keer na een week detoxen was en deze keer na kerst. Dat kan je op geen enkele manier met elkaar vergelijken.

Maar hoe hou ik dan bij of ik succesvol afval?

Mensen overschatten hoeveel ze kunnen bereiken in een maand tijd, maar onderschatten hoeveel er mogelijk is in een jaar. Focus op de lange termijn. Dan heb je ook geen weegschaal nodig om te zien of je al 100 gram bent afgevallen. Kijk gewoon in de spiegel, op de progressie foto’s, of naar hoe je kleding zit.

Als je al 10 jaar (wat) overgewicht hebt, streef dan niet naar vier kilo gewichtsverlies per maand (je weet wel: dat cijfertje op de weegschaal). Streef naar 1-2 kilo afvallen per maand (dat waarvan je kleding beter gaat zitten). Dat levert je uiteindelijk 12 kilo afvallen op in een jaar. En een betere relatie met de weegschaal. En een beter humeur. Punt.