Het simpele antwoord op de vraag ‘Waarom eet je?’ is: je eet omdat je energie en voedingsstoffen nodig hebt. Maar als dit de enige reden is, waarom eten we dan zoveel? Waarom is de helft van de bevolking te zwaar? En waarom voelen we ons soms niet verzadigd als we (meer dan) genoeg gegeten hebben?
Energiehomeostase
Onze lichamen zijn goed in het bewaren van evenwicht. Neem nu onze lichaamstemperatuur: we zweten om warmte kwijt te raken en rillen om de temperatuur omhoog te krijgen. Op die manier blijft onze lichaamstemperatuur, onder normale omstandigheden, altijd binnen een bepaalde bandbreedte. Het bereiken en behouden van evenwicht noemen we homeostase.
We hebben ook een energiehomeostase: we eten als we honger hebben en stoppen met eten als we verzadigd zijn. Zo blijven we op gewicht: ons setpoint. Dat is althans het ideale plaatje. Bij sommige mensen werkt dit systeem uitstekend. Zonder moeite blijven ze, soms wel tientallen jaren, op of rond hetzelfde gewicht.
Maar niet iedereen is gezegend met een gewicht dat zichzelf reguleert. En bijna iedereen moet wel een beetje zijn best doen om op gewicht te blijven. Hoe kan dat, als ons lichaam normaalgesproken zo goed is in het bewaren van evenwicht?
Volle vetcellen en leptine
Laten we beginnen met het hormoon leptine: je vetcellen scheiden meer leptine uit als zij voller raken en geven een signaal aan je brein dat er meer dan genoeg voorraden zijn. Als je tijdens de feestdagen helemaal los gaat en er twee kilo aan eet, heb je in de periode erna minder trek en eet je vanzelf minder. Waardoor je weer afvalt.
Dikke Maar, (pun totally intended): het nieuwe gewicht is bijna altijd iets hoger dan het oude gewicht, voordat je was aangekomen. Je hebt een nieuw setpoint. Ondanks dat leptine (in de meeste gevallen) dus zijn werk doet, verschuift de bandbreedte een klein beetje omhoog. Mogelijk is dit de oorzaak van de beruchte ‘plus één kilo per jaar’.
Verzadiging
Waar leptine zijn werk op de lange termijn doet, zijn er andere mechanismen die jou op korte termijn moeten vertellen dat het nu wel genoeg is. Zoals de maag stretchsensoren die je brein informeren over, hoe kan het ook anders, hoe ver de maag is opgerekt (vandaar het advies om veel volume te eten en water te drinken).
Maar ook hier gaat iets ‘mis’: vloeibare calorieën worden bijvoorbeeld nauwelijks geregistreerd en dragen, ondanks hun volume, nauwelijks bij aan een gevoel van verzadiging. Sapjes en frisdranken kunnen zo een belangrijke bijdrage leveren aan overgewicht (eet groenten en fruit dus, drink ze niet!).
Bij verzadiging denkt iedereen ook direct aan het eten van eiwitten en het vermijden van suiker. Hoe intuïtief dit ook klinkt: dit lijkt meer met smaak dan met hormonen te maken te hebben. Met andere woorden: je bent niet sneller verzadigd van eiwitrijk voedsel omdat het iets met je hormonen doet, maar gewoon omdat de smaak minder lekker is dan dat van koolhydraatrijk (suikerrijk) voedsel. Dat brengt ons op het volgende punt:
De straf van lekker eten
Lekker eten geeft een goed gevoel. Zo goed zelfs, dat het ons hele systeem overhoop kan gooien. Weg energiehomeostase. Weg verzadiging. Welkom, eeuwige strijd tegen de kilo’s.
Hoe gevoelig je hiervoor bent, is deels aangeboren en deels aangeleerd. Het slechte nieuws is dat wij leven in een wereld vol verleidingen. De bessen, knollen en noten van onze voorouders waren minder verleidelijk dan de romige chocolade, knapperige chips en exotische fruitmixen van tegenwoordig. Als je extreem smaak- en beloningsgevoelig bent, heb je het in onze maatschappij altijd moeilijk.
Het goede nieuws is dat je deze gevoeligheid zelf kunt verminderen. Hoe minder gevoelig je bent, hoe beter je zelfregulerende mechanisme weer gaat werken: je eet als je honger hebt, je stopt op het juiste moment met eten en blijft op gewicht, zonder daar moeite voor te hoeven doen. Intuïtief eten, noemen wij dat.
En ook daarom (over)eet je
Onze systemen zijn dus niet waterdicht en worden vaak overruled door smaak- en beloningsgevoeligheid. En dan hebben we het nog niet gehad over sociale factoren (zien eten, doet eten), gedragsfactoren (gedachteloos eten voor de televisie), psychologische factoren (emotie-eten) en het effect van veelvuldig op dieet gaan (leidt paradoxaal genoeg bijna altijd tot gewichtstoename).
In theorie eet je omdat je voedsel nodig hebt om te overleven. In de praktijk eten we ook omdat we het (te) lekker vinden, uit gewoonte, in sociale situaties, omdat het er is, zonder dat we het doorhebben en omdat we het gebruiken als coping mechanisme.
Leer intuïtief eten
De oplossing? De zelfregulering, die je van nature hebt, weer de kans geven om te gaan werken. Intuïtief leren eten dus.
Wil jij weten hoe dat werkt? Meld je dan direct aan voor onze workshop intuïtief eten.
